"Przez ogromny most tysiąca tysiącleci..."

        Źródła historyczne okazały się bezlitosne - święty Mikołaj nie istniał. Usunięto go z oficjalnej listy świętych Kościoła Katolickiego.  Jednak w rzymsko-katolickim i wschodnim, prawosławnym Kościele pozostały nadal świątynie jego imienia, w sztuce pozostała ikonografia, pozostała legenda o narwanym biskupie, który przeciwnikowi w teologicznej dyspucie złamał nos, sam też przebywał w więzieniu i poddawany był torturom, ale miał wiele współczucia dla ludzi biednych, pokrzywdzonych i niesłusznie oskarżanych przez przekupnych sędziów. Pozostała też muzyka. 

       Benjamin Britten (1913 - 1976) św. Mikołajowi poświęcił dziewięcioczęściową kantatę skomponowaną w 1948 r. do libretta  Erica Croziera na zamówienie szkoły Lancing College w Sussex, której jednym z patronów jest właśnie postać tego świętego. Crozier na podstawie wielu zapisanych wersji życiorysu świętego i przekazów, które oczywiście nie pochodzą z czasów działalności biskupa Miry, lecz narastały przez wiele późniejszych wieków, skonstruował dramatyczną historię od narodzin do śmierci Mikołaja. Opisane w kantacie wydarzenia są zgodne z  wielosetletnią legendą i składają się na nią najważniejsze spektakularne cuda, jak  uspokojenie burzy na morzu, pobyt w więzieniu i tortury, wybór na biskupa Miry, wskrzeszenie trzech zamordowanych chłopców oraz sekretne wyposażenie w posag trzech sióstr aby uratować je przed prostytucją.  

      Głosem wiodącym w kantacie jest partia tenora jako Mikołaja, który częściowo opowiada swoje losy w dialogu z chórem.  Są w niej momenty dramatyczne, jak morska burza oddana przez żeńskie głosy chóralne. Britten wykorzystuje także tradycyjne tony chorałowe. Całość jest dosyć dynamiczna, ze zmiennym nastrojem.  Tak oto święty Mikołaj doczekał się swojej całkiem poważnej i obszernej kantaty, której wykonanie trwa ok. 50 minut. 

      Istniał czy nie istniał, kult trwa, a komercyjna wersja stanowi potężną handlową markę. Historyczna Mira i Bari - aktualne miejsce przechowywania relikwii świętego - są niemal na stopie wojennej.  Mira uważa, że Włosi ukradli im świętego, ci zaś bronią się twierdząc, że ratowali jego szczątki przed profanacją przed tureckimi najeźdźcami. Działo się to w XI wieku podczas narastającej schizmy Kościoła zachodniego i wschodniego. W każdym razie główny szkielet obecnie znajduje się w Bari, natomiast inne drobne fragmenty, pozostawione wcześniej przez włoskich marynarzy, z pietyzmem zebrane z kolei przez wenecjan podczas pierwszej krucjaty, zostały ulokowane w San Nicolo al. Lido. Współczesne badania potwierdziły, że szkielet z Bari i szczątki z Wenecji należą do tej samej osoby. Oczywiście żadne badania nie określają jej tożsamości. Ale współcześni naukowcy mając do dyspozycji nowoczesne technologie postanowili na podstawie zachowanych kości odtworzyć więcej szczegółów postaci. Z badań anatomicznych przeprowadzonych w latach pięćdziesiątych wynika, że Mikołaj miał ok. 1,67 m wzrostu, był szczupłej budowy, miał szerokie i mocne czoło oraz szczękę, widoczne ślady po złamanym i krzywo zrośniętym nosie oraz dosyć zdrowe i mocne zęby, a zmarł w wieku 70 lat.  Z kolei najnowsza technologia komputerowa pozwoliła na przełomie 2014 i 2015 r. zrekonstruować jego twarz. Całkiem sympatyczny:

       To tyle ciekawostek. Z okazji 6 grudnia, który co prawda stracił status powszechnego w Kościele Katolickim święta, pozostał jednak lokalnie obchodzoną pamiątką, możemy posłuchać muzycznej wersji życia biskupa Miry, patrona marynarzy,  kupców, łuczników, skruszonych złodziei, prostytutek, piwowarów, dzieci i osób niezamężnych. Tylko nie spodziewajcie się go w zaprzęgu z reniferami. Wielokrotnie podróżował statkiem, urodził się przecież w Patarze, mieście portowym. 

Benjamin Britten, "Saint Nicolas", część V - Mikołaj zostaje biskupem Miry