Przewodnik nowych miast polskich

       Na mapie Polski 1 stycznia 2024 roku pojawiły się 34 nowe miasta. Nowe, a niektóre jednak stare. W zasadzie miejscowości te były niegdyś miastami, czy to szlacheckimi czy prywatnymi, czasem krócej, czasem dłużej i właśnie odzyskały utracony na skutek zawirowań historycznych status miast. Na przykład Gąsawa w woj. kujawsko-pomorskim pojawia się w Złotej Bulli papieża Inocentego III w 1136 roku, a zasłynęła raczej dramatycznie jako miejsce zjazdu książąt dzielnicowych w 1227 r. w wyniku którego doszło do zamordowania księcia Leszka Białego. 

    Brody w woj. lubuskim zasłynęły w czasach saskich, gdy właścicielem był hrabia Henryk Brühl, minister Augusta III Sasa. Wikipedia podaje aż 21 tytułów i funkcji, które pełnił. W Brodach słynny minister, opisany w kilku utworach Józefa Ignacego Kraszewskiego, w tym jako główny bohater powieści "Brühl", wzniósł w latach 1741 - 1753 nowy barokowy pałac. 

    Czemierniki w woj. lubelskim były siedzibą rodu Firlejów, dzięki którym w XVII wieku powstał wspaniały pałac wybudowany według klasycznych kanonów. W późniejszym czasie Czemierniki podupadały, jednakże część majątku wraz z wianem żony, Marią Urszulą Radziwiłłówną, przeszła w ręce hrabiego Wincentego Krasińskiego, który z czasem odkupił także resztę majątku. W 1812 roku urodził się ich syn, Zygmunt Napoleon Stanisław Krasiński, późniejszy czwarty wieszcz romantyzmu. Wyremontowany pałac odziedziczyła córka Zygmunta, Maria Beatrix, po niej zaś majtek odziedziczył jej syn Karol Roger Zygmunt Raczyński. 

    Wśród nowych miast znalazł się Gielniów, skąd pochodził średniowieczny poeta i pieśniarz, błogosławiony katolicki zwany Władysławem z Gielniowa. W miejscowości znajduje się pomnik z jego postacią, a w miejscowym kościele znajduje się jego relikwiarz, a w głównym ołtarzu portret błogosławionego.  

    Z literaturą oraz postacią Jana Kochanowskiego ma związek miasto Przytyk w woj. mazowieckim założony przez Piotra z Podlodowa. Z rodu Podlodowskich pochodziła bowiem żona Jana Kochanowskiego, Dorota, z którą wziął ślub w 1570 roku i wówczas Prztyk stał się częścią majątku Kochanowskich. 

    Także Turobin w woj. lubelskim ma w swoich dziejach szacowne koneksje. Właścicielem Turobina był Dymitr z Goraja, z czasem zaś przeszedł w skład Ordynacji Zamojskiej. W XVI wieku działały tu zbór i szkoła braci polskich. XVI-wieczny kościół pw. św. Dominika znajduje się na Szlaku Renesansu Lubelskiego. Wewnątrz znajduje się także ołtarz główny w stylu  późnorenesansowym. W latach 1788 - 1790 proboszczem był Stanisław Staszic, wybitny oświeceniowy reformator szkolnictwa, założyciel szkolnictwa zawodowego.   

    Najstarszą miejscowością, której 1 stycznia nadano status miasta jest Żarnów w woj. łódzkim. Pierwsze wzmianki bowiem o Żarnowie pochodzą z 1065 roku. Jest to więc miejscowość niezwykle zabytkowa, której architektura sięga czasów romańskich, których świadectwem jest kościół św. Mikołaja z XII wieku. Mimo wielu zmian, przebudowywania i rozbudowywania, odnawiania nadal zachowały się częściowo romańskie cechy architektoniczne.

    Myślę, że ciekawa byłaby taka wycieczka po nowych miastach, które pojawiły się na mapie Polski. Każde z nich kryje mnóstwo historii, zabytków, historycznych i kulturowych wartości. Wszystkich jest aż 34, więc byłaby to wycieczka długa i obiecująca w odkrywanie nieznanych szlaków. 

Przypisywana Władysławowi z Gielniowa pieśń "Jezusa Judasz przedał..."