Nagroda za poezję

      Międzynarodowa Nagroda im. Zbigniewa Herberta przyznawana jest od 2013 roku za wybitną twórczość poetycką. Regulamin dopuszcza jednak przyznanie jej w kategoriach eseistyki, przekładu i edytorstwa. Niemniej króluje poezja, której patronuje poetycki geniusz Zbigniewa Herberta. Przyznaję, nie wszystkich dotychczasowych laureatów udało mi się poznać i czytać. Niektórych nie kojarzę w ogóle. Na pewno jest to moje osobiste niedopatrzenie i lenistwo. Cóż poradzić, świat się otworzył i skurzył zarazem. Codziennie pojawiają się nowi autorzy, nowe przekłady, nowe wiersze z całego świata. Cieszę się jednak, że wśród uhonorowanych dotychczas nagrodą w 2015 roku znalazł się jeden z ulubionych moich poetów polskich Ryszard Krynicki. W tym roku zaś, dosłownie dwa dni temu nagrodę odebrał również bliski mi twórca litewski, Tomas Venclova. Jego wiersze cytowałam już na blogach kilkakrotnie, mam tomiki, do których regularnie wracam. 

       Niewątpliwie do popularności Venclovy w Polsce, wśród polskich czytelników, przyczyniła się swego czasu jego przyjaźń z Czesławem Miłoszem. Pochodzący z Litwy starszy kolega po piórze zapraszał go na wspólne poetyckie prezentacje i spotkania z czytelnikami w ramach organizowanych tutaj, zwłaszcza w Krakowie literackich festiwali. Obaj wzajemnie cenili swoją twórczość. Na rok przed śmiercią Miłosza Venclowa pisał w swoim dzienniku: "Dzwonimy do Miłosza i jutro chyba do niego zajrzymy. Tak naprawdę - to jest to samo, o odwiedzić Goethego" (cytat za: Dainius Vaitiekūnas: Dialog Czesława Miłosza i Tomasa Venclovy, Litewski Uniwersytet Edukologiczny, Wilno). W 2011 roku ukazała się wspólna książka obu poetów złożona z wypowiedzi jednego o drugim: Czesław Miłosz/Tomas Venclowa Powroty do Litwy, wybór i opracowanie Barbara Toruńczyk. Także w wierszach toczyli obaj nieustanny literacki dialog, który nawet po śmierci Miłosza Venclova kontynuuje poprzez poprzez mniej lub bardziej ukryte nawiązania. 

       Przyznanie nagrody jest niejako potwierdzeniem roli poezji w kulturze oraz szczególnym przypomnieniem o wybitnym poecie. Przypomnieniem dla czytelników i wszystkich, którzy kulturą i poezją choć trochę się interesują. Biorąc zaś pod uwagę ów szczególny dialog między Miłoszem a Venclovą, widzę w tym jeszcze jeden przejaw ciągłości poetyckich wartości.

Jeden wybrany fragmencik z wiersza Venclovy, w sam raz na poranne szykowanie się d o pracy:

Pierwszy krąg (fragm.)

O wpół do ósmej,

w najspokojniejszym kręgu spośród nam przeznaczonych,

nad wilgotnymi stolikami skrzypią parasole,

promień słońca poddrzewem pada

na broszkę i naszyjnik,

ciężar cukru przygniata

piegowaty kopiec cappuccino,

palce dotykają serwetki, terpentyna

więźnie w rynsztunku tuj,

czas rośnie - wyobcowując się i ciążąc,

stając się sobą bez naszej

woli i wiedzy. Ciemna wskazówka

przelicza kreski tarczy zegarowej.

Maleńka orkiestra

jeszcze gra na chylącym się pokładzie.

(tłumaczył Zbigniew Dmitroca)