Odwiedziny w pokoju artysty

       Spędził w tym pokoju prawie czterdzieści lat pisząc, malując, czytając, przyjmując gości. Józef Czapski (1896 - 1993), właściwie Józef Maria Franciszek hrabia Hutten-Czapski herbu Leliwa. Malarz, pisarz, eseista, erudyta, autor "Na nieludzkiej ziemi", jeniec Starobielska, zesłaniec Grazowca, świadek zbrodni katyńskiej, świadek epoki, major Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari. Obywatel świata: urodzony w  Pradze, zmarł w Maisons-Laffitte, założyciel grupy kapistów, jeden z współtwórców i głównych autorów paryskiej "Kultury". Jego biografią można obdzielić kilka osób, tymczasem wszystko mieści się w jednym niemal stuletnim życiu. Większa jego część wyłania się z 278 tomów pamiętników. Tylko 278, ponieważ te, które pisał jeszcze przed wojną, przepadły. Zapisane drobnym, trudnym do odczytania, pismem, ilustrowane szkicami, rysunkami, z setkami wtrętów, dopisków, uzupełnień - świdectwo duchowego i intelektualnego życia autora. Pamiętniki pisał przez całe życie. Ile trzeba czasu, aby je przeczytać? Ile tomów objęłoby książkowe wydanie wszystkich albumów? 
       22 kwietnia 2016 roku dokonano uroczystego otwarcia Pawilonu Józefa Czapskiego usytuowanego na tyłach ogrodu przy Muzeum Emeryka Hutten - Czapskiego przy ul. Piłsudskiego w Krakowie. Józef Czapski był wnukiem Emeryka, teraz obaj po sąsiedzku mają swoje muzea. Podczas bytności w Krakowie zawędrowałam do Pawilonu Czapskiego i wiem, że będę tam wracać wielokrotnie. Na piętrze wyeksponowano zaledwie część olbrzymiego dorobku artysty: wybrane pamiętniki ze stronami w żywych kolorach rysunków i zapisanymi od brzegu do brzegu, obrazy, fotografie, nagrania. Fascynujące jest widzieć w pamiętniku szkic obrazu, który zaraz obok wisi na ścianie w wersji ostatecznej. Duża część wystawy poświęcona została biografii Czapskiego, w tym jego roli w ujawnieniu światu zbrodni katyńskiej. Możemy tu posłuchać jak własnymi słowami opowiada przebieg poszukiwań, okoliczności odkrycia, świadectwa, rozmowy. Odrębne miejsce poświęcono na odtworzenie w skali 1:1 pokoju, w którym zamieszkiwał w Maisons-Laffitte, gdzie osiadł na resztę życia.  Pokój jest niewielki, jednakże mieści część malarską ze sztalugami i półki z tomami pamiętników, biurko z fotelem, stolik przy łóżku. W każdym elemencie zamknięta została część osobowości jego mieszkańca. 

Biurko i fotel

Nad łóżkiem półki z pamiętnikami

Stolik pod oknem obok łóżka

Po przeciwnej stronie okna na podwyższeniu część malarska - sztalugi, niedokończony obraz, paleta

      Na parterze pawilonu znajduje się klimatyczna kawiarnia, gdzie można poczytać wydawnictwa związane z Czapskim, o nim, o jego malarstwie, o sztuce w ogóle, pisma literackie. Usytuowanie za ogrodem sprzyja wyciszeniu i kontemplacji. Myślę, że to miejsce jak najbardziej pasuje, żeby Czapskiego tutaj poznawać, zadumać się nad związkami między literaturą a malarstwem, między losem indywidualnym a dziejami, w których indywidualność czasem się gubi, a czasem przeciwnie, wyrasta ponad nie znacząc trwały ślad w historii.