Mozart a polskie życie muzyczne

      - Co łączy miasta Lublin, Warszawę, Elbląg i Gdańsk? - Wolfgang Amadeusz Mozart

      - Kto założył we Lwowie pierwsze towarzystwo muzyczne o nazwie Towarzystwo Cecyliańskie? -Wolfgang Amadeusz Mozart 

      W dodatku działo się to w I połowie XIX w. Jak to możliwe? Bohater niniejszego wpisu w rzeczywistości nazywał się Franz Xaver Wolfgang Mozart (1791 - 1844), a podpisywał się Wolfgang Amadeusz Mozart Junior i był najmłodszym synem owego starszego Mozarta. Urodził się w lipcu 1791r. na cztery miesiące przed śmiercią sławnego ojca. Podobnie jak on został kompozytorem. Nawet debiutował na scenie jak ojciec w wieku pięciu lat jako cudowne dziecko. Debiut nastąpił w Pradze, dokąd zabrała go matka Konstancja na swój koncert. Młodziutki Franz Xaver śpiewał arię Papagena z opery ojca "Czarodziejski flet", przy czym tekst nieco zmieniono specjalnie na potrzeby występu. 

        Najmłodszy potomek Mozarta wcześnie rozpoczął karierę zawodową i to w polskim majątku ziemskim Podkamień Rohatyński należącym do Wiktora Ignacego hr. Baworowskiego, który siedemnastoletniego pianistę z Wiednia zatrudnił jako nauczyciela muzyki swoich dzieci. Mimo że po roku opuścił to miejsce, na wiele lat związał się z ziemią lwowską i samym Lwowem do tego stopnia, że rozwijając tutaj karierę kompozytorską zyskał przydomek Lwowskiego Mozarta. I tak też jest opisywany nawet we współczesnych opracowaniach. 

      W sumie we Lwowie spędził 26 lat, najpierw pracując jako nauczyciel muzyki m.in. w rodzinie szambelana Janiszewskiego, następnie organizując życie muzyczne, prowadząc założone przez siebie Lwowskie Towarzystwo św. Cecylii (zał. w 1826 r.), dyrygując chórem i orkiestrą teatru,  rozwijając działalność koncertową oraz własną twórczość kompozytorską. On sam poprowadził w katedrze św. Jura we Lwowie premierowe wykonanie Mozartowskiego "Requiem". W międzyczasie w latach 1818 - 1821 wyjechał na tournee po miastach Europy. To wtedy odwiedził Lublin, Warszawę, Gdańsk i Elbląg, gdzie występował w koncertach, na których grał swoje kompozycje i utwory ojca. Tournee obejmowało też dalsze kraje i miasta Europy, jak Hamburg, Berlin, Lipsk, Drezno, Praga, rodzinny Wiedeń, Triest, Wenecję, Mediolan (gdzie mieszkał jego najstarszy brat Karol Tomasz), Zurych, Berno i z powrotem Praga i Wiedeń, skąd powrócił do Lwowa w 1822 r.  mieszkając tu aż do roku 1838. Ostatnie lata po opuszczeniu Lwowa spędził w Wiedniu, skąd zimą 1843/44 udał się na leczenie do Karlsbadu, gdzie zmarł w lipcu 1844 r. 

      Kompozytorska twórczość Franza Xavera nosi wpływy kultury galicyjskiej i ogólnie polskiej, wśród której spędził wiele lat. Widoczne jest to w kompozycjach dwunastu polonezów oraz trzydziestu pieśni inspirowanych galicyjskim folklorem. Komponował także koncerty fortepianowe i symfonie. Oczywiście spuścizna jego jest znacznie mniejsza niż ojca, niemniej wielu znawców docenia jego dorobek jako muzykę przełomu epok, z jednej strony zanurzoną w klasycyzmie,  z drugiej wkraczającą już w zjawiska romantyzmu. Dyrygent i muzykolog, twórca Capelli Cracoviensis, Stanisław Gałoński twierdzi: "Jak się przegląda partytury Ksawerego Mozarta to widać, że to kawał kompozytora." Z kolei Jurij Łuciw, profesor Lwowskiej Akademii Muzycznej uważa , że "Wolfgang Amadeusz był geniuszem, a o jego synu możemy tylko powiedzieć wybitny".  Mimo podpisywania się przez niego "Mozart Junior"  Franz Xaver był człowiekiem skromnym i nie miał ambicji dorównać ojcu, ani z nim rywalizować w muzycznej sławie. Potwierdza to choćby epitafium umieszczone na jego grobie napisane przez rówieśnika ur. także w 1791 r., poetę i dramaturga Franza Grillparzera:

"To, co udało ci się stworzyć,

Byłoby zaszczytem dla innego, 

Ale Tyś to odrzucił, 

Jako niegodne nazwiska Mozarta."

       Tu mamy jeden z polonezów:

A tu coś innego:

Wybrana bibliografia:

Wacław Krupiński, Mozart junior talent muzyczny miał. Ambicji, by dorównać ojcu, już nie, Dziennik Polski24, 14 sierpnia 2014 r.

Krystyna Pankiewicz, Problematyka pacy nad praktyką chóralną współczesnych kompozytorów lwowskich, Wartości w muzyce, 2008, nr 1, str. 104 - 112.

Krzysztof Rafał Prokop, Lwowski Mozart, Cracovia Leopolis, 1998, nr 16. 

Adam Redzik, Polski Mozart. Palestra, 2006,  51/3-4, str. 145 - 146.

Andrzej Sznajder, Utracony raj Wolfganga Amadeusza Mozarta, Kurier Galicyjski, 2014, nr 3.