Smutny film z muzyką

       Obrazy Zdzisława Beksińskiego - koszmarne sny czy apokaliptyczne wizje? Mroczne i fascynujące. Niepokojące. Raz obejrzane pozostają w pamięci. Tak samo jak pokraczne postacie Hieronima Boscha. Malarstwo nierzeczywiste, a przecież tak bardzo realne, że ciarki przechodzą. Bo to wszystko jest prawdą o nas: o naszej samotności, o zanurzaniu się w śmierć każdego dnia, o marności świata i naszego w nim uczestniczenia. Przypomniało mi się malarstwo Beksińskiego, ponieważ obejrzałam "Ostatnią rodzinę". Obrazy grają w filmie ważną rolę. Malarz maluje je słuchając głośno muzyki, syn ma w swoim mieszkaniu obrazy ojca, może te mniej mroczne, pejzażowe, ale jest w filmie scena, gdy Tomasz przychodzi do mieszkania rodziców i bez pytania zdejmuje ze sztalug najnowszy obraz ojca, żeby go zabrać do siebie. Kiedy marszand pyta, czy sprzedałby mu kilka obrazów ojca, nawet nie chce o tym słyszeć: "no chance" - ucina wszelkie pertraktacje. 

       O filmie przeczytałam co najmniej 10 recenzji i niewiele mogłabym do nich dodać. Ograniczenie planu filmowego do mieszkań w blokach na Służewcu, gdzie od 1977 roku mieszkali bohaterowie po przeprowadzeniu się z Sanoka do Warszawy, wielokrotne przejazdy windą, szpitalne korytarze wywierają klaustrofobiczne wrażenie. Kilka zaledwie scen rozgrywa się w miejskiej przestrzeni, ale  są to kilkakrotne przejścia bohaterów międzyblokowymi ścieżkami, co również nie daje możliwości większego, głębszego oddechu. Codzienne rytuały, wybuchy agresywnych reakcji Tomasza rozbijającego butelki i meble, powolne zamieranie rodzinnego życia: śmierć teściowej i matki Beksińskiego, śmierć jego żony, samobójstwo syna, wreszcie jego własna absurdalna śmierć od siedemnastu ciosów nożem zadanych przez zabójcę.  

       Odebrałam film jako przeraźliwie smutny. I nie bardzo wiadomo, co można by było w życiu bohaterów zmienić. Każdy ma swoje słabostki, natręctwa, każdy zmaga się z własnymi koszmarami. Może rodzina Beksińskich nie była typowa, bo przecież i Zdzisław (rewelacyjny Andrzej Seweryn) i Tomasz (Dawid Ogrodnik) to jednostki ponadprzeciętne, wybitny malarz, artysta i ponadprzeciętnie inteligentny tłumacz filmowych dialogów "Monty Pythona", znawca rocka, popularyzator muzyki, radiowiec. Niemniej zmagają się z problemami jak każdy z nas. Wbrew niektórym opiniom nie uważam, żeby relacje w rodzinie Beksińskich były patologiczne. Nie ma rodzin idealnych. Nie jest możliwe, aby panowało całkowite wzajemne zrozumienie, aby nie dochodziło do buntu, wzajemnego ranienia się. Była to wiec rodzina z tego punktu widzenia całkiem zwyczajna, a niezwyczajność wynika chyba z nagromadzenia jakiegoś fatalizmu w losach jej członków. Pomiędzy dwoma indywidualistami rodzinne więzi pielęgnuje i empatycznie spina żona i matka Zofia Beksińska (Aleksandra Konieczna). Ale i jej fatalny los nie oszczędza. I to jest smutne. 

        Uwagę zwraca rola muzyki w filmie. W przypadku Tomasza wynika to naturalnie z jego fascynacji i pracą w radiu jako prezentera i popularyzatora muzyki rockowej. Stąd kawałki znanych (dla mnie może nieco mniej) przebojów lat 80. i 90. Natomiast zainteresowania muzyczne Zdzisława Beksińskiego są odmienne. Maluje obrazy słuchając muzyki klasycznej, od późnego romantyzmu po współczesną. Muzyka integruje sceny filmowe i nadaje im określony wyraz, maluje atmosferę, potęguje emocje. Jak wielką odgrywa role, nie tylko ilustracyjna, stanowi fakt, że został wydany dwupłytowy album zawierający utwory pojawiające się filmie. na pierwszym krążku muzyka Tomasza Beksińskiego: piosenki Yazoo, Petera Gabriela, Marillion,  Roxy Music, Ultravox; na drugim jego ojca: muzyka Liszta, Schnittkego, Debussy`ego i przede wszystkim Mahlera. 

      O muzyce filmowej powstawały też audycje. Myślę nawet, że jej wysłuchanie powinno być naturalnym dopełnieniem obejrzenia filmu. Jeśli ktoś wychodzi z kina, nie dosłuchawszy do końca ostatnich tonów z napisów końcowych, to nic z tego filmu nie wyniósł ani nie zrozumiał.