Opera sportowa

       Jak ważnym wydarzeniem była dla w starożytnej Grecji Olimpiada,  nie trzeba przekonywać nikogo, kto cokolwiek o starożytności czytał czy choćby zetknął się z tymi wszystkimi rzeźbionymi dyskobolami (Dyskobol Myrona), bokserami (Bokser z Kwirynału nieznanego autora z III w. p.n.e.), aurigami (Delficki auriga lub Woźnica z Delf Pithagorasa z Region), gladiatorów (Umierający Gladiator lub Umierajacy Gall) oraz  sportowymi przedstawieniami Heraklesa np. w pozie łucznika. Oczywiście zdarzył się i taki jeden filozof, Diogenes zwany Psem, który jako jedyny mieszkaniec Aten nie wyszedł ze swojej beczki fetować zwycięstwo rodaka w olimpijskich igrzyskach, ponieważ nie uważał za słuszne gratulować silniejszemu pokonania słabszego zawodnika, jak tego dowiódł w ulicznej dyskusji, niemniej temat od wieków był nośny i nawet do opery zawitał.

        Nikt tak pięknie nie potrafił  zagmatwać operowej intrygi, jak Metastasio (Pietro Antonio Domenico Trapassi, 1698 - 1782), autor co najmniej 30. operowych libretti, po które różni kompozytorzy sięgali ponad 800 razy.  Libretto jego L`Olimpiady (1733) wykorzystało około 60. kompozytorów. Jednym z nich był Josef Mysliveček (ur. w Pradze 1737 - zmarł w Rzymie 1781). Nic dotąd o tym synu młynarza, autorze 26. oper nie wiedziałam, nie kojarzyłam go z żadną muzyką. Ale kiedy w Wieczorze Operowym Dwójki zapowiedziano Collegium 1704 z dyrygentem i założycielem zespołu Vaclavem Luksem, wiedziałam, że będę słuchać. W retransmisji z Teatru Narodowego w Pradze zaprezentowano właśnie L`Olimpiade Myslivečka z akcją rozgrywaną podczas Igrzysk w Olimpii.

       Próbowałam śledzić przebieg intrygi, ale zgubiłam się od razu w pierwszym akcie. W Igrzyskach ma wziąć udział Megacles, ale pod imieniem swojego przyjaciela, Licidy. Na zwycięzcę czeka nie byle jaka nagroda, bo ręka księżniczki Aristei, córki króla  Clistenesa. Rzecz w tym, że:

• po pierwsze, Licida i Aristea są rodzeństwem, a nawet bliźniakami,o czym żadne z nich nie wie, ponieważ Clistenes otrzymawszy ostrzegawczą wróżbę, że syn go zabije, postanawia się go pozbyć, wysyłając zaufanego sługę na morze, gdzie niemowlę ma utonąć; jak można się spodziewać,  dziecko zostaje uratowane i nieświadome własnego pochodzenia wychowuje się jako syn króla Krety;
• po drugie, tak naprawdę Licida kocha Argene, ze wzajemnością zresztą, tylko chwilowo jakby o niej zapomniał;
• po trzecie, Megacles jest zakochany w Aristei, również ze wzajemnością, a decydując się na zastąpienie przyjaciela w zawodach nie wie,  jaka jest nagroda dla zwycięzcy;
• po czwarte, Megacles został przed dziesięciu laty wygnany z królestwa  Clistenesa właśnie za romansowanie z Aristeą;
• po piąte, oczywiste jest, że Clistenes nie ma pojęcia ani kim jest Megacles występujący pod imieniem Licidy, ani  prawdziwy Licida, który tak naprawdę miał na imię Filinto i jest jego synem;

Intryga rozplątuje się z wielkim trudem, doprowadzając bohaterów do rozpaczy, raz po raz sprawia, że muzyka i arie są niezwykle dramatyczne, pełne wzburzonych emocji, prób samobójczych i prób zabójstwa. Samobójstwo chce popełnić Megacles i to dwa razy, gdy za pierwszym razem się nie udało. Z kolei Licida pędzi z obnażonym mieczem do  pałacu, chcąc zabić Clistenesa, o którym jeszcze nie wie, że jest jego ojcem. Jednak w porę złapany zostaje oskarżony o zamach i skazany na śmierć, przy czym Clistenes nie wie, że skazuje własnego syna. W tak zwanym międzyczasie heroiny na przemian to mdleją, to wzajemnie oskarżają się o oszustwo, to poświęcają za ukochanych. W końcowej scenie Licida jest prowadzony na rzeź, znaczy na ołtarz jako skazaniec, Argene chce oddać swoje życie za niego, ale interweniują olimpijskie bóstwa i rytuał zostaje przerwany. Na szyi Argene Clistenes rozpoznaje naszyjnik, który niegdyś dał swojemu synkowi, gdy wysłał go na pewną śmierć na morze. Kiedy Argene ujawnia, że otrzymała go od Licida, Clistenes wreszcie dowiaduje się, że to jego syn. Licida, będąc gotowy na śmierć, właśnie traci tych, których dotąd uważał za rodziców,  dostaje w zamian nowego (starego, właściwego ojca) w osobie Clistenesa, którego tak niedawno chciał zabić Dowiaduje się jednocześnie, że ma siostrę bliźniaczkę Aristeę, którą o mało nie poślubił. Niedoszłemu ojcobójcy i kazirodcy (niemal jak Edypowi) trudno zachować w tej sytuacji równowagę umysłową, więc śpiewa pełną emocji arię końcową, w której przejmująca muzyka oddaje wzburzony stan ducha bohatera. Piękna, po prostu piękna opera!

 Josef Mysliveček – L`Olimpiade, libretto Metastasio, premiera 4 Listopada 1778 Teatro San Carlo w Neapolu

Nowa inscenizacja

(Narodni Divadlo w Pradze, 2 maja 2013; ja słuchałam realizacji z 11 maja 2013)

Obsada:

Clistenes - Johannes Chum, tenor

Aristea - Simona Houda-Šaturova, sopran

Megacles - Rafaella Milanesi, sopran

Licida - Tehila Nini Goldstein, mezzosopran

Argene - Sophie Harmsen, mezzosopran

Aminta - Krystian Adam, tenor

Alcandro - Helena Kaupova, sopran

Collegium 1704, dyr. Vaclav Luks

Chyba sobie kupię nagranie, jeśli się ukaże. A póki co, całość na YouTube – bez filmu, tylko audio. Kto ma czas i ochotę, polecam. 

Ciekawostka: jako Aminta polski tenor Krystian Adam Krzeszowiak, który ze względu na trudne nazwisko światową karierę rozwija, występując pod pseudonimem złożonym tylko z imion.

       

Josef Mysliveček - L`Olimpiada (całość)