Gorzka prawda teatru

       Nie pamiętam już teraz, kiedy po raz pierwszy oglądałam ten spektakl. Musiało to być jeszcze w dobrych czasach poniedziałkowego Teatru Telewizji. Na tej ogólnopolskiej scenie teatralnej oglądało się najlepszych aktorów i najlepszych reżyserów. Przedstawienie "Hamleta" we wsi Głucha Dolna w reżyserii Olgi Lipińskiej z Januszem Gajosem i Adamem Ferencym było tak swojsko tutejsze, tak przejmująco prowincjonalno-polskie, że z zaskoczeniem odkryłam prawdziwego autora sztuki, dziś powiedzielibyśmy - chorwackiego, a wówczas był jeszcze jugosłowiański. Ivo Bresan chyba nie przypuszczał, że za sprawą swojej sztuki stanie się na pewien czas najczęściej granym autorem w krajach demoludów.
        Dbająca o rozwój kultury i oświaty władza ludowa w osobie przewodniczącego spółdzielni i sekretarza miejscowej organizacji partyjnej postanawia wystawić Szekspirowskiego Hamleta. Na reżysera spektaklu zostaje wybrany miejscowy nauczyciel, a obsada aktorska zostaje zapewniona również siłami miejscowymi. Pierwotny tekst sztuki był kilkakrotnie przerabiany przez samego Ivo Bresana, a w tłumaczeniu Stanisława Kaszyńskiego również daje wiele możliwości adaptowania do sytuacji, możliwości aktorów, sceny i czasów. Mimo ewidentnych odniesień do jedynie słusznego minionego ustroju i wiodącej roli władzy ludowej, która zwalczyła burżuazję trzymającą naród w ciemnocie, istota dramatu pozostaje niezmienna, jak niezmienne są mroczne zakamarki ludzkiej natury.
        Oryginalne postacie chorwackiej tragikomedii dostały spolszczone nazwiska lub imiona jak Mietek Bukara (Mate Bukara), Stacho Pulik (Mile Puljo), Hanka, Jasiek Maciejak (Macak), Franek Skokowicz (Joca Skoko) i inne Zośki, Felki,  Józki. Odmiennie niż w pierwowzorze przerabianiem sztuki Szekspira na miarę oczekiwań powiatowej władzy ludowej tak, aby Hamlet okazał się naszym człowiekiem, zajęła się nauczycielka Anna Skunca, a obrazową relację  z wizyty w stołecznym teatrze na spektaklu o Omlecie i Omelii zdaje Bronka Jakubowa. Efekt jest przerażająco tak samo aktualny. Pieniądze z powiatowej kasy zginęły, niewinnie oskarżony ponosi karę, jego syn jak Hamlet miota się między chęcią zemsty a bezradnością i bezcelowością walki z kliką miejscowych prominentów, chciwość, szantaż i układy zwyciężają. Wszystko zostaje po staremu.
        Widownia odbierała treść gorzko aktualnie. Sceniczna defraudacja pieniędzy z kasy spółdzielni znalazła bezpośrednie odniesienie do afer jakie wybuchły w ostatnim czasie w tutejszym Urzędzie Starostwa. Urzędnik bezpośrednio zamieszany w łapówkarstwo postawiony przed sądem, a jego bezpośredni wyżej postawiony pracodawca bryluje w świetle powiatowych fleszy. Jeszcze raz okazuje się, że teatr karmi się życiem codziennym, rzeczywistością, mówi prawdę o ludziach.
          Gorzka to prawda, a widownia jest pełna. Elementy komiczne ułatwiają przyjęcie prawdy, aby po spektaklu nie wyjść z niesmakiem i przerażeniem. Większość opinii po przedstawieniu słyszałam właśnie takich: gorzkie, prawdziwe, nic się nie zmieniło, tak właśnie jest. Widzowie umieli też docenić grę amatorskiego zespołu. Słyszałam pochwały pod adresem aktorki odtwarzającej rolę nauczycielki, a była to jednocześnie reżyserka całego przedstawienia. Wielu chwaliło odtwórcę przewodniczącego spółdzielni, postać negatywną i jak tak popatrzeć z perspektywy ponadczasowej aktualności, w sumie przerażającą. Młody Franek w roli powiatowego Hamleta również zasługuje na uwagę. I najciekawsze, po wyjściu z domu kultury, gdzie grano spektakl, sporo ludzi zebrało się w niewielkie gromadki. Nie widać było pospiesznego powrotu do domu i swoich spraw. Ten i ów stanął zadumany i zaciągając się papierosem rozmyślał o tym, co zobaczył. Inni żywo dyskutowali. Słychać było opinie, wyrazy zachwytu grą aktorską i smutne refleksje o współczesnej rzeczywistości.